GŁOWNE REFORMY MONETARNE

Ażeby to sobie rozjaśnić uporządkujmy trochę i podzielmy czas historyczny jak i mityczny na epoki .A więc mamy pierwsze państwo [Wiślan] z okresem starego państwa - [groby Kazimierzy Wielkiej], średniego państwa , czyli grodu Wandy z przełomu naszej ery, i tak zwane „nowe państwo wiślan” . Następnie czas historyczny który według historyków rozpoczął Mieszko i Bolesław , - II Drugie państwo z punktu widzenia reform monetarnych podzielmy na pięć epok : Mieszkowsko- Boleslawoską Kazimierzowską Zygmuntowską Stanislawowską Epokę reform Grabskiego Obok pieniądza wiślan i póżniejszych prawie o tysiąc lat „płacideł” , pierwszą dobrze zbadaną i znaną monetą jest denar Mieszka . Pieniądze tamtego czasu oparte były na grzywnie piastowskiej. Grzywna piastowska = pół funta = 8 łutom = 16 uncjom . Także równała się 4 wiardunkom = 24 skojcom = 240 denarom = 480 obolom . Stan taki trwał jakieś 350 lat , to jest od roku około 960 do 1300, 1350 . Przedzielony okresem brektetów .Kazimierz Wielki wprowadza grosza , wywodząc go z grzywny krakowskiej . 1grzywna krakowska =197,68 grama srebra .Również Henryk Głogowski wprowadza reformę monetarną , równocześnie , a może nawet przed naszym królem Wacławem II ,Reformę swoją opiera na kwartniku .Trzecią już reformą monetarną będzie reforma z 1526 i czasy Zygmunta Starego , a właściwie cały ciąg zmian począwszy od wprowadzenia złotego przeliczeniowego, poprzez unie monetarną z Prusami , potem ujednolicenie stopy menniczej , i zrównanie jej z Polską w Wielkim Księstwie , Liwonii i Kurlandii , a wcześniej oczywiście w Prusach . Wybicie pierwszego obiegowego w pełni złotego dukata [SPRAWIEDLIWY JAKO PALMA...], i materialnej złotówki przez Zygmunta Augusta , Tak zwanego półkopka . Potem przyjdą czasy bałaganu i chaosu , nikt tak bowiem nie psuje państwa jak ten co psuje monetę , i nikt tak nie psuje monety jak państwo . Czasy te znaczone będą takimi nazwiskami jak Boratini i Tymf . Przerwie je król Stanisław August doprowadzając do czwartej reformy monetarnej po roku 1763 . Jego pieniądz będzie dosyć ceniony i poważany , szczególnie zaś Stanisladory . Jeśli czasy na półmityczne odłożymy na bok , a więc państwo prawiślan [Wandy], ze swoim pieniądzem , płacidła „króla Kraka” , w czasach nowego państwa Wiślan [o czasach „Wislan” wiemy tylko tyle, że na początku tysiąclecia w mieście „Wandy” czyli w okolicach kopca noszącego jej imię używano pieniądza kruszcowego. Inną informacją bardzo cenną jest odnalezienie kilku warsztatów menniczych ulokowanych najczęściej w okolicy rynku dębnickiegoko, -co świadczy prawdopodobnie o tym że nasi przodkowie w najdawniejszych czasach byli zwolennikami wolnego i zdenacjonalizowanego pieniądza. Każdy mógł prawdopodobnie wybijać własny pieniądz, którego wartość równoważyła wartość kruszca, czyli był silny wartością kruszca jaki w sobie zawierał. Są jeszcze oczywiście płacidła, denar przypisany nie wiadomo dlaczego Bolesławowi. Być może żył jakiś władca wiślan, o imieniu Bolesław? -to wyjdzie nam przynajmniej w czasach historycznych pięć reform na tysiąc lat , a więc jedna przypadała średnio na lat dwieście . Świadczy o dosyć stabilnym rynku monetarnym i pozycji pieniądza w naszym kraju , Przypomnijmy : I R,p, nigdy nie wyprodukowała „papierowego pieniądza” , a papierowy pieniądz wprowadzili u nas okupanci , bo trudno bony skarbowe Kościuszki za taki uznać . trochę przykładów Na początku denar .DENAR DENAR . A więc pierwszy Denar Mieszka I, następnie denary Bolesława Chrobrego, „Gnezdun Civitas”, i „Princes Polonie” ,których to waga wahała się od 1,65, 1,66, do przeszło 1,80 -a więc dosyć monety ciężkie i solidne . Pieniądz prywatny , nazywany „biskupim” jest już trochę lżejszy choć również przekracza zwykle wagą jednego grama srebra . Pieniądz zwany fenigiem wendyjskim czyli słowiańskm wybijanym za Kazimierza Odnowiciela , a i chyba za jego syna Mieszka II , zwany tez denarem krzyżówkowym , albo denarem krzyżówkowym z kołnierzem [ kołnierzowym] , staje się lżejszy od poprzednich, i zwykle nie przekracza jednego grama srebra . Odnowiciel wybija dużo pieniądza na rynek , ale jest on lżejszy .Podobną tendencję spadkowa obserwujemy w czasach Bolesława Śmiałego i Hermana . Pieniądz „Vldisla[va] -Cracov” jest już prawie trzy razy lżejszy od denarów Mieszka i Bolesława , choć minęło dopiero sto czterdzieści , góra sto pięćdziesiąt lat , podobnie cieknie są denarki Krzywoustego ,spoglądamy chyba na zachód tęsknym wzrokiem i to od zarania dziejów. Na tym tle dosyć poważnie wygląda denar palatyna Sieciecha , ważący przeszło gram srebra , i o całkiem ciekawym rysunku .Denar z „głową Jana Chrzciciela” wybity za panowania Bolesława Wysokiego jest już naszym pierwszym prawdziwym brektetem , ładny i gustowny , ale z punktu widzenia ekonomi nie jest to dobry pieniądz. Rysunek artystyczny porządny ale wartość materialna nikła . Podobnie piękny i podobnie miałki wybity na drugim końcu ziemi Śląskiej przez Mieszka „Milost” jest równie lekki . Rozbicie na dzielnice Królestwa będzie sprzyjało takim praktykom, i osłabieniu pieniądza. Na „Miłość” i na „głowę Jana Chrzciciela” pójdzie niewiele srebra niecałe 0,20 gram , są więc około osiem , dziewięć razy lżejsze od naszych pierwszych denarów z czasów Mieszkowsko-Bolesławoskich .[250 lat ] . Średnia waga brektetu na naszych ziemiach będzie właśnie taka , to jest około 0,20 gram srebra.Uwagę zwraca niski poziom moralności ekonomicznej i rynku .Cała prawie Europa Środkowa jest rozbita na dzielnice w których rządzą udzielni książęta często na zasadzie „hulaj dusza piekła nie ma” , albo „kot śpi [król] myszy tańcują”. Regionalni monopoliści dopuszczają się też licznych nadużyć przy wymianie [często] przymusowej pieniądza na nowy .Przymus i monopol pieniądza . Zakupy w pakietach . Denarek Jadwigi o której jak do tej pory milczę będzie trochę cięższy, podobnie jej następcy męża i współ króla Władysława , ale system mamy już inny -Kazimierzowski ,i denary mają z poprzednikami wspólną głównie nazwę. Ich waga waha się od 0,30 do 0,40 gram srebra [średnio ]. Tak że waga i to dokładna była w tamtych czasach niezbędna . GROSZE Na początku grosz jest dosyć ciężki , potem w miarę inflacji jego wartość słabnie ,. I nie zawsze było to związane z samym rynkiem wewnętrznym. Tak jak brektet [blaszak ] przyszedl do nas z zachodu, tak i inne procesy które wpływały na kurs waluty przychodziły do nas często z zewnątrz . [jak np. masowy przywóz złota i srebra do europy z koloni, i odkrycie dużych pokładów srebra w Jachimstalu -Jachimowie wywołały podobny zamęt na rynku] . Ale nasz pierwszy grosz miał wagi przeszło trzy gramy srebra . Grosz miedziany Stanisława Augusta będzie już końcem grosza jako poważnej monety . Troche o groszu: Grosze litewskie wybijał Zygmunt III nieciężkie bo około grama wagi srebra , dwa razy cięższe grosze ryskie wybijał Batory. Albrecht grosze lenne pruskie , całkiem podobnej wagi, i Zygmunt I królewicz grosze Głogowskie . Dodajmy jeszcze do tego dla dodania tła grosze nyskie wybijane w księstwie nysko -grodkowskim , przez biskupa wrocławskiego Jana Turzo. Podobny to czas i podobna epoka , i waga grosza również . Do grosza możemy a nawet powinniśmy zaliczyć półgrosze , trojaki , czworaki, i półtoraki , a także szóstaki . ZŁOTY. ZŁOTY.Choć złoty polski powstał na sejmie Piotrkowskim w 1496 roku i działał jako pieniądz obrachunkowy , to jego prawdziwe materialne wejście na rynek stało się za sprawą Zygmunta Augusta, powstał w mennicy w Wilnie w 1564 . Wagi prawie trzydzieści gram srebra . Jego waga identyczna jest niemal z talarami tamtego kresu , na przykład z talarem lennym kurlandzkim , Gotharda Kettlera , talarem pomorskim Filipa II a 1616 roku , albo prawie o sto lat młodszym talarem lennym Jakuba Ketlera . Również talar podwójny Adama księcia Piastowicza pana na Cieszynie , spowinowaconego zresztą z rodem Kettlerów .To pokazuje że złoty pełnił jakgdyby rolę talara , a talar powielał się ze złotym , a przynajmniej równoważył . Drugą polską złotówką był wybity jak podaje Terlecki tak zwany „talarek lekki” około roku 1620 przez Zygmunta III , czyli 60 półgroszy . Po nim wybije „swoje” złote Michał Korybut gdzieś koło roku 1670 . Również znana była złotówka Gdańska Augusta III z 1763 roku , tak zwana „złotówka gdańska” , sygnowana jako 30 groszy .Warto też wspomnieć o złotym króla Stanisława Augusta. Wchodziło na nią cztery grosze srebrne , albo trzydzieści miedzianych . Nie można również pominąć złotówek Wolnego miasta Krakowa . W dwudziestym wieku , zarówno przed jak i po wojnie mieliśmy i mamy nadal nasze złote którymi możemy cieszyć oczy . DUKAT , i złote pieniądze . Najpierw od złotego pieniądza mniej lub bardziej prywatnego , a więc : DUKAT Podwójny Izabelli Czartoryskiej z 1772 .Złoto 6,90 gram .Wybity w Holandii gdzie pani Izabela Czartoryska miała własną mennice i przywilej menniczy . DUKAT Siewierski biskupa Kajetana Sołtyka z 1762 roku złoto oczywiście ok. 3,40 gram .Jako „xsiąże Siewierski” biskup Krakowski powoływał się na prawo mennicze . DUKAT GDAŃSKI . [Dukat Gdański Nielegalny ] z 1698 roku , wybity bez zgody sejmu .,35 gram złota DUKAT Korony Podwójny Michała Korybuta . Złoto 6,87 grama . DUKAT Koronny Podwójny Jana Kazimierza. 6,98 gram zlota . DUKAT TORUŃSKI Władysława IV z 1648 roku . 3,45 grama złota . DUKAT STOKROTNY KORONNY Zygmunta III, wybity około 1621w mennicy Bydgoskiej . Prawdziwy król pośród naszych dukatów . DUKAT GDAŃSKI Zygmunta Augusta DUKAT Jerzego Wilhelma z 1674 roku .Dukaty i półdukaty z 1675 roku wybijane w mennicy w Brzegu . DUKAT Powstańczy BOŻE ZBAW POSKĘ Dukat ZŁOTOSTOCKI Karola księcia na Ziębicach i pana lennego xs . Opawskiego, Ząbkowickiego i hrabiego Kłodzkiego. STANISLADORY trzy dukatowe i 1|2 Dukatowe półstanisladory Do tego zaliczmy Ryskie portugały.

MINISŁOWNICZEK POLSKIEGO PIENIĄDZA

-który pomoże na pewno łatwiej posłużyć się tekstem i uczynić go bardziej czytelnym i przejrzystym . DENAR - podstawowa jednostka monetarna w naszym kraju, wywiedziona z grzywny piastowskiej . 1 denar = 1/240 grzywny. Sam dzielił się tez na półdenarki [obole ] . Zastąpiony w 14 wieku przez grosza .Pierwszym udokumentowanym denarem jest denar Mieszka I , co do denara Bolesława jego historia jest niepewna , nie wiemy kiedy powstał, i czy wybity został przez któregoś władcę państwa Wiślan, [lub emitenta waluty] może nawet były dwie wersje , jedna w alfabecie greckim , a druga łacińskim . [ -czy jest to moneta Chrobrego wybijana dla Rusi?] . W czasach póżniejszych po reformie monetarnej „Kazimierzowskiej” i „Zygmuntowskiej” denar = 1|18 grosza . BREKTET , czyli blaszak. Blaszany cienki pieniądz używany w Polsce w latach 1200-1300, to jest w okresie przejściowym pomiędzy epoką „mieszkowsko-Bolesławoską” a „Kazimierzowską” . Czyli miedzy denarem a groszem . GROSZ - podstawowa jednostka monetarna w Polsce , używana do dziś . Jego ojcem był król Kazimierz Wielki . Grosz wywiedziony został z grzywny krakowskiej .Póżniej jeden grosz równał się dwóm półgroszom, i dalej = 3szelągom = 16 ternarom i 18 denarom. Do grosza zaliczmy również jego krotności , a więc półtoraki , trojaki , czworaki i szóstaki . Niestety Kazimierz dążył do monopolizacji pieniądza, i jego kontroli przez państwo. PÓŁGROSZ - połowa grosza, nazywana też półką . Równowartość kwartnika ,wcześniejszy „obolek” . PÓŁKOPEK PÓŁKOPA -czyli 30 groszy, po prostu połowa kopy [ kopa = 60] , a więc złotówka bo 30 groszy równało się w tamtych czasach1zł. Oczywiście półkopek litewski , był większy bo 1 grosz litewski = 1,25 grosza polskiego . Aż do czasów unifikacji naszych systemów monetarnych po unii lubelskiej . Przypomnijmy takie unifikacje monetarne miały miejsce w przypadku przyłączenia się Prus do Korony , a następnie Liwonii czyli Inflantów . Potem wspólną stopę mennicza z naszą przyjęło Księstwo Kurlandii i Semigalii . ZŁOTY POLSKI -podstawowa jednostka obliczeniowa w dawnej Polsce . Narodził się 500 lat temu jako jednostka obrachunkowa , gdzie 1 złoty polski = 5 szóstakom = 10 trojakom = 30 groszom . A dalej : 1grosz = 2 półgroszom = 3szelągom = 16 ternarom = 18 denarom . Pierwszy materialny złoty urodził się w 1564 roku . CZERWONY ZŁOTY POLSKI czyli dukat , ponieważ złoty polski nie był równoważnikiem dukata , przynajmniej od pewnego czasu . TALAR - powstał jako srebrny równoważnik dukata . Jeden talar miał się równać jednemu złotemu dukatowi. Dzielił się na 5 ortów . Dzięki znacznemu przywozowi srebra do europy , i otwarciu kopalni w Jachimstalu [Czechy] -zresztą od nazwy Jachimstala się wywodzi . KWARTNIK - Wprowadzony przez Henryka III Głogowskiego, jako reakcja i protest na podły pieniądz, będąca częścią owego buntu moralnego i protestu przeciw ówczesnej polityce monetarnej , której to Henryk był również współautorem . Wyprzedził w tym być może króla Waclawa II, i Kazimierza Wielkiego którzy również podejmowali takie próby . Wyprowadzony z grzywny piastowskiej , 1grz = 24 skojcom = 96 kwartnikom . W czasach Kazimierzowskich połowa grosza . KRUCIERZ ,krucierzówka , krajcar , grajcar, moneta popularna głównie na Śląsku. Całkiem ładne krucierze wybijali na Śląsku Piastowicze

TRZECIAK , czyli ternar .Moneta drobna ze srebra , wartości około trzech denarów [czyli jedna szósta grosza ] bita w czasach Władysława Jagiełly, a także Zygmunta I, i Zygmunta III . Popularna również na Mazowszu .Nie mylić trzeciaka [ternara] z trojakiem. TERNAR , czyli trzeciak .1|6grosza, albo trzy denary . Na grosza co łatwo pbliczyc wchodziło osiemnaście denarów , to już nie jest denar z czasów Mieszka I , albo Bolesława , -który liczył się na 1|240 grzywny srebra [trzy denary] Możemy wszystko dla uproszczenia odwrócić : 3 denary = 1 ternar. Sześć denarów , albo dwa ternary równe były jednemu szelągowi .18 denarow = sześciu ternarom = trzem szelągom, albo jednemu groszowi . SZÓSTAK -1/5 złotego ,czyli szósta część .6+ 5=30 .[sześć groszy] TROJAK - Moneta wartości około trzech groszy[trzy grosze], wybijana ze srebra .Popularna od czasów Zygmunta Starego. Od czasów Stanisława Augusta zdegradowana do miedziaka . !trojak= ½ szóstaka . SZELĄG -Równy 1/3 garnca . Drobna moneta ze srebra popularna od 1526 roku. Modna na pomorzu i w prusach . W czasach póżniejszych zdegradowana do rangi miedzianej monety . Na 1 grosz wchodziło 3 szelągi , a na jednego szeląga sześć denarów . PÓŁTORAK -trzy półgrosze , [czyli półtora grosza] ,wybijane w Koronie i Wielkim Księstwie w XVI i XVII wieku . Moneta srebrna . ORT -1/5 talara . MARKA INFANDZKA -moneta srebrna ,wartości szóstaka , półmarki -trojaka . Oprócz marek , półmarek i szelągów, Inflanty wybijały również wiardunki . HALERZ - tania moneta popularna głównie na śląsku